Na destructieve jaren van drank en rock-’n-roll keren theaterbroers Speelman en Speelman gerijpt terug.

De Ermelose theaterbroers Daan (39) en Joost (41) Speelman leefden het leven waarvan ze altijd droomden. Ze speelden voor volle zalen, werkten samen met de De Dijk, Giel Beelen en kregen lovende kritieken. Totdat de druk die ze zichzelf oplegden te groot werd en het duo in de grootste crisis van hun leven belandde. En Joost zelfs de dood recht in de ogen keek. Na twee jaar keihard werken zijn ze terug. ,,Misschien wel beter dan ooit.’’

‘Ik reed door de mist en ik zag geen hand voor ogen. Slingerend op weg, met mijn eigen mededogen. Mijn leven had geen richting en ik bleef hangen in mijn bed. Ik zocht steeds weer naar verlichting en ik vond eindelijk mijn weg. Nu gaat het beter dan ooit, veel beter dan ooit. Ik voel me beter dan  ooit. Dan ooit….’ 

De kleine maar gezellige stacaravan op camping In de Rimboe in Ermelo staat bijna te schudden op zijn grondvesten als Joost en Daan Speelman dit nog maagdelijke lied spelen. Het is niet eens de perfect ingespeelde tweestemmigheid die opvalt, maar vooral de passie en overgave waarmee ze het brengen. Er is geen twijfel: ze menen wat ze zingen.

Fotograaf: Rob Voss

Alcoholverslaving

,,Dat is juist wat er aan ontbrak die laatste jaren. We waren niet meer eerlijk. Naar onszelf en naar ons publiek’’, zegt Daan als hij even later neerzijgt op de bank met een blikje bier om zijn keel te smeren. Joost pakt een colaatje, want hij staat al twee jaar droog. Een vlucht in de alcohol werd een ‘break down’ die het voortbestaan van het succesvolle theaterduo Speelman en Speelman op de rand van de afgrond bracht. En hem zelfs bijna zijn leven kostte. Hij schudt zijn hoofd als hij denkt aan zijn zwartste periode, zwetend in dat slonzige ziekenhuisbed in de jungle van Thailand, terwijl de dokters soebatten over het afzetten van zijn zwaar ontstoken been. Hij draag er de littekens – letterlijk en figuurlijk – nog altijd van mee.

Met een hoop extra levensbagage op zak, ziet Joost Speelman de toekomst weer zonnig tegemoet. Voorzichtig pakt hij met broer Daan de muzikale draad weer op. ,,Het heilige moeten is er gelukkig af.’’ 

Schaamluis

Maar daarover later meer. Eerst praten de broers – met pretlichtjes in hun ogen – over die prachtige jaren daarvoor. Toen de bomen nog tot de hemel groeiden en alles wat ze aanpakten in goud veranderde. Ze vertellen over hun jeugd in die Ermelose huiskamer waar altijd Nederlandstalige muziek klonk. Hoe Daan altijd zingend door het huis liep, hoe Joost zijn talent als pianist en tekstschrijver ontdekte, hoe Daan bij Kinderen Voor Kinderen terecht kwam en hoe ze voor vrienden van voetbalclub DVS hun eerste liedjes speelden. ,,Heel vunzig en puberaal’’, herinnert Joost zich. ,,Over schaamluis, kutjes en kontjes.’’

Gevoelige snaar

Serieuzer wordt het als ze Acda en de Munnik ontdekken. Joost: ,,Op een videoband van Cabarestafette speelden ze De Stad Amsterdam van Jacques Brel. Alleen met gitaar en hun stemmen. Zo mooi, zo ingetogen, zo gevoelig en zo eerlijk. Toen viel bij ons het kwartje: dat willen wij ook.’’ Hun allereerste optredens voor publiek zijn in café De Stoof in Nunspeet. Daar krijgen ze als 16-jarige blaagjes – naast 150 gulden per optreden – voor het eerst applaus en erkenning. En het blijft niet onopgemerkt in de regio. Eerst staan ze in het voorprogramma van de Harderwijkse band Flaming Stars en dan volgt een echte doorbraak als de toenmalige directeur van het Stadstheater Harderwijk de jonge honden uitnodigt om het culturele seizoen te openen. Daan: ,,Dat was waanzinnig. Speelden we drie keer voor een uitverkochte zaal! Daarna gaat het snel. Ze worden opgepikt door de bekende impresario Robert Jan Grunfeld(boeker van hun helden Acda en de Munnik), volgen een theateropleiding in Amsterdam en schrijven zich in het derde jaar in voor het Amsterdams Kleinkunstfestival waar ze de finale halen. ,,Samen met Van der Laan en Woe en Pieter Derks. We werden tweede.’’

Ramses

Vanaf dat moment is hun naam gevestigd en wordt hobby opeens werk. Daan: ,,We schreven theaterprogramma na theaterprogramma en toerden door het hele land. Kregen een vast item in de ochtendshow  van Giel Beelen, presenteerden vijf keer bevrijdingsfestival in Haarlem, schitterden met De Dijk in Ahoy en deelden een kleedkamer met onze held Ramses Shaffy.  Het was echt rock-’n-roll, we wisten soms niet eens in welke stad we waren. Dat hebben we tien jaar zo volgehouden. Een groot avontuur, maar er telde niks meer voor ons, behalve Speelman en Speelman. Achteraf gezien kon dat alleen maar fout gaan.’’

Walging

Plots verandert de uitdrukking op hun beider gezichten.  Joost: ,,Dat gebeurde eigenlijk vlak nadat onze show Optimisten een nominatie krijgt voor Neerlands Hoop (2013). De druk die we onszelf oplegden om nog beter te worden werd te hoog. Privé lag ik in een scheiding, maar ik gunde me geen tijd om te rouwen. Alcohol verdoofde de pijn die er zat en bleef zitten. Zo oneerlijk als ik naar mijzelf was, zo stond ik op het podium te stralen. Te entertainen. Daar walgde ik van. Na de show om ons tienjarig jubileum te  vieren, die schrijnend genoeg Lach het weg heette, greep ik naar de fles.’’

Daan doet er alles aan, maar ziet zijn broer steeds verder afglijden, en daarmee ook zijn eigen carrière. ,,Moeilijk? Ja, natuurlijk. Maar het is je broer en je wilt in de eerste plaats dat het goed met hem gaat.’’ Joost: ,,Nou dat deed het duidelijk niet. Aan de ene kant wachtten tientallen voorstellingen, aan de andere kant knapte mijn huwelijk. Zag mijn dochter niet meer. Uiteindelijk zag ik nog maar een uitweg: vluchten. Letterlijk. Ik kocht een ticket naar Thailand zonder plan.’’

Been amputeren

Het gaat helemaal mis als hij een infectie aan voet en been krijgt. ,,Mijn poot werd helemaal zwart. Lag ik daar in zo’n hospitaaltje in de jungle. Ze wilden mijn hele been daar amputeren. ‘Dikke kans dat je het niet redt’ zeiden ze. Dankzij mijn familie – die zorgde dat ik werd overgebracht naar een modern ziekenhuis in de stad – is dat gelukkig niet gebeurd.’’

Eenmaal thuis zijn de problemen nog niet over. ,,Operatie op operatie volgde. Alcohol was een verdoving, maar het echte probleem was natuurlijk wat daar onder lag. Al die onverwerkte en weggedrukte emoties en gevoelens. Daar kwam ik wel achter toen ik werd toegelaten tot een heftig traject in Kaapstad. Dat is mijn redding geweest. Daar heb ik 63 dagen vreselijk hard gewerkt om een betere versie van mezelf te worden. Daarna heb ik nog een jaar intensief onder begeleiding verder geknokt aan herstel. Hoe gek het ook klinkt, ik ben dankbaar dat ik zo hard op mijn smoel ben gegaan. Want daardoor ben ik dichter bij mezelf gekomen dan dat ik voor mogelijk hield. En kunnen wij dat, als Speelman en Speelman, ook.’’

Ratrace

Hieruit groeide de bewuste keuze om buiten te leven, weg van de ratrace, in de rust van zijn oude woonplaats. Inmiddels woont en werkt Joost al twee jaar bij vriend en gitarist Wim van der Meulen – eigenaar van camping In De Rimboe. Hier vindt hij de balans tussen in de buitenlucht werken met z’n blote mannenhanden en creatief en muzikaal bezig zijn in zijn eigen studio. Smoorverliefd op zijn vriendin Christine, zit Joost er inmiddels heel anders bij. ,,Ik heb mijn leven weer op de rit’’, zegt hij resoluut.

Loslaten

Aan de andere kant van het land, in Haarlem, bouwt Daan ondertussen ook een nieuw bestaan op, ook met een nieuwe vriendin. Maar, zo bezweren ze beiden, daarmee is het duo Speelman en Speelman niet ter ziele. Daan: ,,Vanuit onze eigen basis pakken we de draad weer op. Voorheen waren onze levens met elkaar vervlochten. We deden alles samen, maar dat laten we nu los.’’

Heilige moeten is weg

Een nieuwe theatershow is (nog) een brug te ver, maar een nieuw album is al wel in de maak en ze werken aan een concept voor na corona – Buiten Bewust Zijn – waarbij ze groepen van twintig tot dertig personen 24 uur op sleeptouw nemen in de bossen. Met sport, goed eten en natuurlijk veel muziek.

,,Het is anders, het heilige moeten is er af’’, zegt Joost. ,,We doen vooral dingen die leuk zijn en bij ons passen. Door alles wat we hebben meegemaakt zijn we rijper geworden. En inderdaad: misschien wel beter dan ooit. Jullie gaan nog wel van ons horen!’’

BRON: Olger Koopman, de Stentor, 26 december 2020